De Arbowet en evenementen met vrijwilligers

Deze week kregen wij een vraag over de Arbowet in relatie tot evenementen die worden georganiseerd door vrijwilligers. Een organisator van een dergelijk evenement had zich verzet tegen de stellingname van politie en gemeente, dat hij zich te houden had aan de Arbowet. Dit kan waar zijn, maar in de meeste gevallen klopt het niet. We leggen uit hoe het zit.

Iedere werkgever is op grond van het Burgerlijk Wetboek verantwoordelijk en aansprakelijk voor veilige werkomstandigheden van zijn werknemers. In de Arbowet is uitgewerkt wat deze verantwoordelijkheid inhoudt. Er is normaliter sprake van een verplichting tot het maken van een Risico-inventarisatie en –evaluatie, de werkgever dient een BHV-organisatie op te tuigen die past bij de risico’s van zijn organisatie en er dient een preventiemedewerker te zijn.

Ook organisatoren van evenementen vallen onder de Arbowet. Zo vallen medewerkers van inhuurpartijen die op het evenemententerrein werken evengoed onder de zorgplicht van de organisator. De Arbowet geeft aan dat je ook een zorgplicht hebt voor de bezoekers van jouw inrichting. Is er op een kantoor of bouwplaats vooral sprake van medewerkers en een enkele bezoeker, tijdens een evenement zijn er juist relatief veel bezoekers waar je ook de zorg voor hebt.

De RI&E van een evenement zal dus rekening moeten houden met de risico’s van het evenement voor medewerkers en bezoekers; de BHV-organisatie zal erop moeten worden afgestemd. Opbouw, uitvoering en afbouw van het evenement kunnen drie verschillende risicoprofielen met zich meebrengen, waardoor ook de benodigde maatregelen verschillen.

De eisen uit de Arbowet kunnen goed aansluiten op de voorschriften die de burgemeester zal willen stellen aan een veilig evenement door middel van de evenementenvergunning. De gemeente wil een veiligheidsplan ontvangen als daar gezien de risico’s aanleiding voor is, met een risicoanalyse, wil daarin lezen hoe de organisator incidenten bestrijdt en hoe hij de locatie ontruimt bij calamiteiten. In de praktijk zijn dergelijke eisen vanuit de Arbowet en de evenementenvergunning voor een organisator goed met elkaar te combineren, zodat aan beide kaders voldaan wordt.

De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor veilige werkomstandigheden geldt onverkort voor organisaties die volledig draaien op vrijwilligers. Voor vrijwilligersorganisaties gelden sinds 2007 wel enkele uitzonderingen op de eisen uit de Arbowet. Een vrijwilligersorganisatie heeft niet de plicht tot het maken van een RI&E, het hebben van een BHV-organisatie en het in dienst hebben van een preventiemedewerker. Dit zou dus ook kunnen gelden voor een evenement dat voor 100% wordt gedraaid door vrijwilligers. Denk aan een kofferbakverkoop of een braderie.

Toch geldt het volledige pakket aan eisen van de Arbowet ook al snel voor evenementenorganisaties die bestaan uit vrijwilligers. Allereerst gelden de eisen uit de Arbowet zodra er beroepskrachten in dienst zijn. Huurt de stichting beveiligers in? Is er een professionele horeca aanwezig? Er komen mogelijk tal van bedrijven hekken plaatsen, aggregaten leveren of podia opbouwen. In al deze gevallen is er sprake van beroepskrachten en gelden alle eisen uit de Arbowet.

Vrijwilligers hebben net als werknemers in loondienst recht op veilige en gezonde werkomstandigheden. Daarom  geldt de Arbowet onverkort als er sprake is van ernstige risico’s die de vrijwilligers lopen in het werk. En daar is al snel sprake van. De Arbowet geeft een opsomming, het gaat om werk:

  1. met gevaarlijke stoffen en biologische agentia;
  2. op hoogte (boven de 2,5 meter);
  3. met grote fysieke belasting (incl. het werken onder hoge druk);
  4. met geluidsbelastingen (boven 85 dB);
  5. met onveilige en niet deugdelijke arbeidsmiddelen;
  6. met hijs- en hefwerktuigen;
  7. op een bouwplaats;
  8. onder extreme temperaturen.

De grotere vrijwilligersevenementen zullen al snel op één van deze punten scoren. Geluidsbelasting is al snel hoger, er is in veel gevallen sprake van een bouwplaats bij op- en afbouw en ook een grote fysieke belasting kan aan de orde zijn. In deze gevallen moet de organisatie als ‘werkgever’ beschermings- of hulpmiddelen uitdelen of aanbrengen. Bijvoorbeeld leuningen of vangnetten, een steekwagentje of oordoppen of oorkappen. Minstens zo belangrijk bij de inzet van vrijwilligers is de voorlichting over eventuele risico’s en het omgaan met de beschikbare hulp- en beschermingsmiddelen. Voor minderjarige vrijwilligers bestaan nog nadere voorschriften, zoals de plicht tot begeleiding en de tijdvakken waarin zij mogen werken.

Het is in theorie mogelijk dat een evenement dat wordt gerund door vrijwilligers niet voldoet aan deze criteria en dus net niet onder de eisen van de Arbowet valt, terwijl er wel overduidelijk sprake is van bepaalde risico’s in het werk. De Arbowet kent niet het criterium dat er sprake is van risicovolle activiteiten die medewerkers en bezoekers in gevaar kunnen brengen. In theorie zou er dus sprake kunnen zijn van een vrijwilligersevenement waar wel een dragrace of monstertruckshow plaatsvindt, maar waar verder niet voldaan wordt aan de Arbocriteria. Dan nog geldt de algemene verantwoordelijkheid voor de veiligheid van de vrijwilligers op grond van de Arbowet en is de organisatie aansprakelijk bij toerekenbaar tekortschieten. Aansluitend daarop kan de gemeente middels de APV-vergunning eisen dat er een veiligheidsplan komt met risicoanalyse, dat daarin wordt uitgewerkt hoe risico’s worden beheerst, dat er een veiligheidscoördinator is en dat er een uitvoerbaar ontruimingsplan ligt mét voldoende personele inzet.

Gebruik dus als organisator altijd je gezonde verstand met inachtneming van deze wet- en regelgeving. Probeer er niet onderuit te komen door de mazen in de wet te zoeken, maar volg een op aanwezige risico’s gebaseerde aanpak. Juist met vrijwilligers heb je een belangrijke verantwoordelijkheid die wel eens verzwarend zou kunnen werken als het een keer mis gaat.

Bron: ESI Syan Schaap en Rik Voogt